Gemi Adamı - Deniz Hukuku

 

 

GEMİ ADAMI

 

Gemi Adamı Nedir?

Gemi adamı bir iş sözleşmesine dayanarak, gemide çalışan kaptan, tayfa ve benzeri kimselere verilen addır. Gemi adamı geminin sevk ve idaresinden sorumlu olan en yetkili kişidir. Aynı zamanda şirketi gemi personeline ve üçüncü kişilere karşı da temsil eden kişidir. Gemi adamının işvereni gemi sahibi olabileceği gibi, kendisinin olmayan bir gemiyi kendi adına ve hesabına işleten kimse de olabilir. Kaptan aynı zamanda işveren vekilidir. Ancak kaptanın fillerinden dolayı doğrudan doğruya işveren sorumludur.

Gemi adamı ve işveren arasında hizmet akdi yazılı olarak yapılır ve birer nüshası taraflara verilir.

Hizmet akitlerinde,

• İşverenin adı ve soyadı ile ikametgah adresi,
• Gemi Adamının adı, soyadı, doğum tarihi ve yeri, sicil numarası ve ikametgah adresi,
• Gemi Adamının çalışacağı geminin ismi, sicil numarası, grostonilatoluk ve kaydedildiği sicil dairesi (Gemi adamının aynı işverenin muhtelif gemilerinde çalışması ihtimali mevcutsa, bu hizmet akdinde ayrıca belirtilir.)
• Aktin yapıldığı yer ve tarih,
• Gemi adamının göreceği iş,
• Gemi adamının hizmete başlayacağı tarih ve yer,
• Hizmet akdinin belli bir süre için yapılmış olup olmadığı, belli bir süre için yapılmış ise süresi veya sefer üzerine ise hangi sefer olduğu,
• Kararlaştırılan ücret esası ile miktarı,
• Ücretin ödeme zamanı ve yeri ile zorunlu tutulan işverenler için gemi adamının ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakının ödeneceği banka özel hesap numarası, (1)
• Avans şartları,
• Diğer iş şartları,
• Tirimciler ve ateşçiler ile yapılacak hizmet akitlerinde 25/5/1959 gün ve 7292 sayılı kanunla onanan sözleşmenin özeti yazılı olmak zorundadır.

Hizmet akdi belirli bir süre için bir sefer için veya süresiz olarak yapılabilir.

 

İşverenin Akdi Fesih Edebileceği Haller Nelerdir?

• a) Gemi adamının herhangi bir limanda geminin hareketinden önce gemiye dönerek hizmete girmemesi veya gemiye hiç dönmemesi,
• b) Gemi Adamının gemide hizmet görmesinin tutukluluk, hapis veya gemide çalışmaktan menolunması gibi sebeplerle imkansız bir hal alması,
• c) Gemi adamının işveren veya işveren vekiline karşı, kanuna, hizmet akitlerine sair iş ve çalışma şartlarına aykırı hareket etmesi,
•  ç) Gemi adamının işveren veya işveren vekiline karşı denizcilik kural ve teamüllerine veya ahlak ve adaba aykırı hareket etmesi,
• d) Geminin herhangi bir sebeple 30 günden fazla bir süre seferden kaldırılması,
• e) Gemi adamının herhangi bir sebeple sürekli olarak gemide çalışmasına engel bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi hallerinde feshedilebilir.

Gemi adamının Akdi Fesih Edebileceği Haller Nelerdir?

• a) Ücretin kanun hükümleri veya hizmet akdi gereğince ödenmemesi,
• b) İşveren veya işveren vekilinin gemi adamına karşı, kanuna, hizmet akitlerine veya sair iş şartlarına aykırı hareket etmesi,
• c) İşveren veya işveren vekilinin gemi adamına karşı denizcilik kural ve teamüllerine veya ahlak ve adaba aykırı hareket etmesi hallerinde feshedilebilir.
• d) Geminin herhangi bir sebeple 30 günden fazla bir süre seferden kaldırılması,
• e) Gemi adamının herhangi bir sebeple sürekli olarak gemide çalışmasına engel bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi, hallerinde feshedilebilir.

 

Gemi Adamının Kıdem Tazminat Alacağı Nedir?

Gemi adamının hizmet akitlerinin ,

• Bağlı bulundukları kanunla kurulu kurum veya sandıklardan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı, yahut toptan ödeme almak amacıyla, feshedilmesi veya gemi adamının ölümü veya 14 üncü maddenin 4 üncü bendi sebebiyle son bulması hallerinde gemi adamının işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence gemi adamına 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.

Gemi Adamının ölümü halinde tazminat tutarı, kanuni mirasçılarına ödenir.

Deniz İş Kanunu kapsamında çalışan gemi adamları için kıdem tazminatına dava tarihinden yasal faiz uygulanır (YHGK 2003/9-80 E, 2003/130 K )

 

 

Gemi Adamlarının Fazla Mesai Alacağı Ne Kadardır?

Genel bakımdan iş süresi, günde sekiz ve haftada kırk sekiz saat olduğu için, bu iş sürelerinin aşılması suretiyle yapılan çalışmalar, fazla saatlerde çalışma sayılır.

 

Gemi Adamlarının Ücret Alacağı?

Gemi adamlarına iş karşılığında işveren veya vekili  tarafından ücret, ikramiye, prim olarak ödenen meblağa ücret alacağı denir.

İşveren veya işveren vekilleri gemi adamlarının ücret alacağını özel olarak açılan banka hesaplarına yatırılırlar. Bu banka hesapları dışında ödeme yapılamaz.

Ücret ödeme devresi 1 aydan fazla olamaz.

 

 

Yabancı Bayraklı Gemide Çalışan Gemi Adamlarının Alacakları? 

Kural olarak Türk bayraklı gemide çalışan gemi adamları iş akdiyle bağlı olup İş Hukuku hükümlerine  tabi olacaklardır.

Ancak yabancı bayraklı gemide çalışan gemi adamları, işçilik alacaklarıyla ilgili olarak 854 sayılı Deniz İş Kanunu değil; 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu hükümleri uygulanacaktır. Bu nedenle gemi adamları kıdem adı altında bir tazminat talep edemez. Çünkü kıdem tazminatı İş Kanununda düzenlenmektedir.

854 sayılı Deniz İş Kanunu'nun 1. Maddesine göre, gemi yabancı ülke bayrağı taşıması halinde veya gemi Türk bayraklı olsa bile yüz grostonluk olmaması durumunda, bu gemide çalışanlar hakkında Deniz İş Kanunu uygulanamayacaktır.

4857 sayılı İş Kanunu'nun 4. maddesinde deniz ve taşıma işlerinin yapıldığı işyerlerinde çalışanların Kanun kapsamına girmeyeceği açıklanmıştır.

Ancak Yargıtay tarafından verilen kararlarda, istisnai olarak turistlik amaçlı kullanılan yatın deniz taşıma işi yapmadığı ve turistlik maksatla kullanıldığı gerekçesiyle, turistlik maksatla kullanılan yatta çalışan kaptanın 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında kaldığı kabul edilmektedir.

 

YARGITAY KARARLARI

GEMİ TÜRK BAYRAĞINDAN AYRILIRSA VE İŞVERENİN TÜRK BAYRAĞI TAŞIYAN BAŞKA BİR GEMİSİ YOK İSE İHBAR TAZMİNATI ÖDENMEZ

Somut uyuşmazlıkta; davacının iş sözleşmesinin çalıştığı ve davalılardan.... A.Ş. adına kayıtlı ...-4 isimli geminin satılması ve bayrak değiştirmesi nedeniyle sona erdiği kabul edilmiştir. Davalı İşverenlerin başka Türk bayrağı taşıyan bir gemisi faaliyette bulunmadığı sürece iş akdinin bu nedenle feshi halinde davacı ihbar tazminatına hak kazanamaz. Bu husus araştırılmadan ihbar tazminatı talebinin kabulü hatalıdır.

“…Davalı İşverenlerin başka Türk bayrağı taşıyan bir gemisi faaliyette bulunmadığı sürece iş akdinin bu nedenle feshi halinde davacı ihbar tazminatına hak kazanamaz. Bu husus araştırılmadan ihbar tazminatı talebinin kabulü hatalıdır.…”

YABANCI BAYRAKLI GEMİLERDE ÇALIŞAN GEMİ ADAMLARINA DENİZ İŞ KANUNU DEĞİL BORÇLAR KANUNU HÜKÜMLERİ UYGULANIR

4857 sayılı İş Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca “deniz ve hava taşıma işlerinde çalışanlar” hakkında bu kanun hükümleri uygulanmaz. Deniz taşıma işlerinde çalışanlar 854 sayılı Deniz İş Kanununa tabidir.

Deniz İş Kanunu 1. maddesinin 1. fıkrası uyarınca, bir geminin Deniz İş Kanunu'nun kapsamına girebilmesi için denizlerde, göllerde ve akarsularda çalıştırılması, bu geminin Türk bayrağı taşıması, geminin yüz ve daha yukarı grostonilatoluk olması gerekir.

Gemi yabancı ülke bayrağı taşıyor veya gemi Türk bayraklı olsa dahi yüz grostonilatoluk değilse yada diğer belirtilen istisnai şartları taşımıyor ise bu gemide çalışanlar hakkında Deniz İş Kanunu uygulanamaz. Taşıma işinde çalışan bu gemideki işçiler de 4857 sayılı İş Kanunu kapsamı dışında kaldığından, haklarında Borçlar Kanunu hükümleri uygulanır. Borçlar Kanunu hükümlerinin uygulanması ile ilgili uyuşmazlıkta ise görevli mahkemeler genel mahkemelerdir.

İş ilişkisine dayalı bir uyuşmazlıkta işçi deniz taşıma işinde çalışır, ancak çalıştığı gemi Deniz İş Kanunu kapsamında kalmaz ise uyuşmazlığın Borçlar Kanunu hükümlerine göre genel mahkemede çözümleneceği açıktır.